Toonwaarde bepalen. Hoe doe je dat?
Wat is toonwaarde? Sommige schilders beginnen hun schilderij eerst monochroom. Waarom eigenlijk?
Toonwaarde betekend hoe licht of donker een kleur is t.o.v. de omgeving, de balans tussen licht en donker. Als je bijvoorbeeld een portret gaat schilderen is het belangrijk om eerst goed de waarde te bepalen van licht naar donker voordat je er kleur aan toegevoegd. Deze waarde bepaling is veel belangrijker dan de kleur zelf. Zonder toonwaarde krijg je geen diepte in een schilderij. Maar hoe bepaal je de toonwaarde in een schilderij?
Het leren waarde schatten
Het inschatten van waarde, hoe licht of hoe donker iets is, valt in de praktijk niet mee. Zo kan een lichte kleur donker lijken omdat er donkere kleuren omheen staan. Of misschien is de lichte kleur niet zo licht als je denkt omdat er lichte kleuren omheen staan.
Beide afbeeldingen hebben in het midden dezelfde middelgrijs
Om mijzelf te trainen heb ik een kleurenwaaier gemaakt. Deze waaier bestaat uit negen stoken grijstinten van wit naar zwart. In iedere staal heb ik een gat geperforeerd, waarna ik deze samen heb gebonden met een splitpen. Deze waaier leg ik over het voorbeeld om zo de grijswaarde in te schatten. Je kunt ook bij een doe-het-zelfzaak een kleurenstaal halen. Deze bestaat alleen uit acht tinten i.p.v. negen.
Kleurenwaaier
Kleurenstaal
Waarom 9 tinten?
Eigenlijk heel simpel, omdat er dan een middenkleur ontstaat. Nummer 1 is wit en 9 zwart. Daartussen liggen allemaal grijswaarden. Zo kun je een schilderij maken met 3 kleuren, wit, zwart en middelgrijs (nummer 5). Of je maakt een schilderij met 7 of 9 kleuren waarbij steeds middelgrijs nummer 5 is. Meer dan 9 grijswaarden is niet praktisch om mee te schilderen. Het is dan niet meer overzichtelijk.
Vervolgens oefenen….. Heel veel oefenen, pas dan krijg je er handigheid in!
Welke materialen heb ik gebruikt?
- Titaan wit
- Oxide zwart
- Groot penseel
- Keukenpapier
- Pot met water
- Paletmes
- Afscheurpalet (liefst grijs)
- Papier A4 (beetje dik papier)
- Een voorbeeld op A4 formaat
vrouw in auto met 3 tinten; wit, zwart en middelgrijs
Palet
Ooit hebben ze mij vertelt dat je beter een grijs palet kan gebruiken. Nu kun je die natuurlijk zelf maken met plexiglas en grijze verf, maar een afscheurpalet is makkelijker. Waar kun je ze kopen? Ik heb ongeveer het hele internet afgezocht, geen grijs afscheurpalet. Misschien bij onze zuiderburen! En ja hoor, daar kun je ze krijgen. Tot mijn verbazing verkopen ze daar ook houtkleurige afscheurpaletten. Merk: New Wave.
Om te leren waarde schatten ben ik in eerste instantie met drie kleuren begonnen. Zwart, wit en middelgrijs. Hierdoor heb ik grove keuzes gemaakt. Ik heb immers maar 3 kleuren.
Grey pad; grijs afscheurpalet
Portret: man, met 3 grijstinten
Hoe ben ik te werk gegaan?
Ten eerste heb ik de achtergrond met middelgrijs bedekt. Vervolgens de donkere delen bedekt met zwart, daarna met wit de lichte delen. Ik heb geprobeerd de vorm los te zien van het onderwerp. Je vraagt je nu natuurlijk af, wat betekent dat? Door een portretfoto met potlood op te delen in vlakken door middel van lijnen krijg je allemaal vormen. Deze vormen kun je dan na schilderen. Als je alle vormen een tint hebt gegeven ontstaat er een portret. Door veel te oefenen lukt het mij steeds beter om kleine nuances te herkennen. Ik wordt er enthousiast van!
Monochroom
De kunst is om een 3 dimensionaal onderwerp op een 2 dimensionaal papier te projecteren. Sommige schilders beginnen met een monochrome onderschildering. Het is een routekaart waarbij je precies bepaald waar de lichte en donkere partijen komen. Door monochroom te beginnen is de vorm al bepaald en hoef je alleen nog kleur toe te voegen. En voila je schilderij is klaar!
Potrait, vrouw: opgedeeld in vlakken
Gouden tips!
Train je ogen in het herkennen van de verschillenden kleurnuances. Kijk regelmatig met iets dichtgeknepen ogen naar je voorbeeld, je eigen werk en naar je palet. Hierdoor zie je minder details, meer de grote vlakken en de globale licht- donkerverdeling. Maak er een gewoonte van. Gewoon doen!
Als variatie op grijstinten kun je ook eens een portret in een andere kleur van licht naar donker maken met behulp van een eigen gemaakte kleurenwaaier. De lichtste kleur is wit en de donkerste de kleur die je hebt gekozen. Bijvoorbeeld gebrande omber.
Gewoon proberen.
Veel succes!
Vind je dit artikel leuk! Deel het dan op Facebook en/of Instagram.